Parafia Oleszyce
Kościół Parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Oleszycach
Są na Podkarpaciu, w tej jego części przynależnej do diecezji zamojsko – lubaczowskiej miejsca niezwykłe, a równocześnie mało znane, warte poznania i odkrycia, mające wartość historyczną i kulturową, zachwycające pięknem. Jednym z tych miejsc są Oleszyce, leżące przy asfaltowej drodzez Jarosławia do Tomaszowa Lubelskiego i Lubaczowa, a w nich parafialny kościół. Poznajmy zatem jego historie i zabytki.Oleszyce w XV w. stanowiły własność rycerskiej rodziny Ramszów. Stanisław Ramsz wraz z ratem Nasięgniewem wybudowali drewnianą kaplicę, by mieszkańcy nie musieli chodzić do kościoła w Lubaczowie. Kaplica ta stała się przedmiotem sporu o płacenie dziesięciny między właścicielami a ks. Marcinem, proboszczem lubaczowskim, który odprawiał w niej niedzielne Msze św. Biskup przemyski Mikołaj Odrowąż Błażejowski 30 sierpnia 1458 r. w Radymnie rozpatrzył ten spór. Zakończył się on rezygnacją lubaczowskiego proboszcza do praw w Oleszycach. Biskup 18 września 1458 r. podniósł kaplicę do godności parafialnego kościoła w diecezji przemyskiej. Był to piękny kościółek pw. Wszystkich Świętych. W 1498 r. Tatarzy spalili wieś i kościół, zdobyli i zrujnowali zamek. Kolejny właściciel Oleszyc Jan Ramsz wraz z matką Heleną z Fulsztyna, 6 stycznia 1517 r. sporządził nowy akt fundacyjny, rozszerzający uprawnienia kościoła. Jego śmierć w tym roku unicestwiła te plany. Wdowa Anna z Dereśniaków wraz z synami Piotrem i Janem opuściła dom zmarłego męża a dożywotnią posiadaczką Oleszyc została matka - Helena Ramszowa. To jej Oleszyce zawdzięczają budowę murowanego kościoła w stylu romańskim. Jego fundację zatwierdził 5 listopada 1525 r. bp przemyski Andrzej Krzycki. Poświęcenia kościoła, w niedzielę po uroczystości Narodzenia NMP, dokonał w 1530 r. biskup przemyski Jan Karnkowski. Parafia łacińska w 1531 r. obejmowała: Oleszyce, Stare Sioło, Dzików, Cewków i Ułazów. W 1537 r. umarła Helena Ramszowa. Powróciła Anna z Dereśniaków z synami i była właścicielką Oleszyc aż do śmierci.W 1555 r. spadkobiercą Oleszyc został Piotr Ramsz. Pamiątką jego życia są wykonane w alabastrze, renesansowe nagrobki fundatorów Jana Ramsza i jego matki Heleny, znajdujące się w nawach bocznych kościoła.
Z zapisu Metryki Koronnej z 30 sierpnia 1570 r. dowiadujemy się, że Oleszyce należały wówczas do Hieronima Sieniawskiego, wojewody ruskiego, który w 1576 r. podniósł tę wieś do godności miasta. Dokument lokacyjny potwierdził król Stefan Batory 26 lutego 1578 r. w Warszawie. Sieniawski swoje miasto nazwał Hieronimów, ale nie długo ta nazwa się utrzymała. W tym czasie miasto znacznie się rozwinęło. Otaczały go wały ziemne i drewniane fortyfikacje od strony południowej i częściowo zachodniej, a z pozostałych stron rozlewiska rzeki Przerwy. W latach 80-tych XVI w. „wtargnęła do miasta herezja ariańska”. Miejscowy kościół zamienił się w zbór i był nim przez 11 lat. Dopiero żona Hieronima Jadwiga z Tarłów Czekarzewiczów Sieniawska, po śmierci męża, sprowadziwszy się do Oleszyc w 1589 r. wypędziła arian z kościoła. Dziedziczka własnym kosztem odnowiła świątynię, sprowadziła ks. Marka, zatwierdziła dawną fundację i dodała nowe uposażenie, m. in. wieś Borchów.W 1610 r. umarł ks. Marek, proboszczem został Bazyli Wagliciusz. Za jego czasów znalazły się Oleszyce w zasięgu najazdów Tatarów i Kozaków. Ucierpiał wtedy i kościół. Na spustoszenia w mieście wpływ miały też: atak armii krymsko – budziackiej w 1629 r., epidemie chorób zakaźnych w 1626 i 1641 r., przemarsz armii szwedzkiej pod dowództwem Karola Gustawa w czasie „potopu” wiosną 1656 r., kolejny najazd tatarski w 1672 r., przemarsz wojska saskiego i koronnego zmierzającego do Kamieńca Podolskiego w 1698 r., pożar w 1710 r., kolejny spowodowany przez Żydów w 1719 r. i z 12 kwietnia 1726 r., dalsze klęski zarazy „morowego powietrza”, nieurodzaju, suszy w latach 1703-1714. Mimo tego, dzięki prężności Sieniawskich miasto się odbudowało.Za czasów rządów Sieniawskich w Oleszycach kościół otoczony był parkanem. Wieża z dwoma dzwonami była drewniana. Wewnątrz kościoła było 7 ołtarzy. W latach 1700 – 1721 proboszczem był Chrystofor (Krzysztof) Zielonka, prałat katedry przemyskiej. Za jego czasów Sieniawski dał fundusz na utrzymanie wikarego w Dzikowie, w którym wcześniej za czasów proboszcza ks. Jana Korańskiego wybudowano drewniany kościółek. Wikariusz tam zamieszkał.
Po śmierci Adama Mikołaja Sieniawskiego Oleszyce 18 lutego 1726 r. przeszły na jego córkę Zofię Marię, wówczas żonę Stanisława Denhoffa, hetmana polnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zofia w 1731 r. powtórnie wyszła za mąż za Augusta Aleksandra Czartoryskiego, wojewodę ruskiego i Oleszyce były pod rządami Czartoryskich. Kościół zmienił swój wygląd za czasów proboszcza ks. Karola Michalskiego. Ten kanonik kolegiaty jarosławskiej przedłużył kościół, wybudował prezbiterium, dwie kaplice – św. Antoniego i św. Józefa, zachrystię, dzwonnicę i cmentarz otoczył murem. 6 listopada 1753 r. poświęcił go biskup Wacław Hieronim Sierakowski i nadał tytuł świątyni „Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”. Proboszcz ks. kan. K. Michalski mobilizował także mieszczan do budowy murowanej szkoły. Warto przypomnieć, że w pierwszej połowie XVIII w. Oleszyce miały trzy szkoły; parafialną łacińską, ruską i żydowską.
W wyniku I rozbioru Polski Oleszyce znalazły się w zaborze austriackim.
W 1787 r. parafia wraz z dekanatem lubaczowskim przeszła z diecezji przemyskiej do Archidiecezji Lwowskiej. Z rejestru ludzi z 1799 r. wynika, że Oleszyce miały 340 domów, w tym 28 murowanych, zamieszkałych przez 1745 mieszkańców, w tym 1197 chrześcijan i 548 Żydów.
W I połowie XIX w. miasto z rąk Czartoryskich przeszło w posiadanie Zamoyskich, gdyż córka Adama Kazimierza Czartoryskiego Zofia wyszła za mąż za Stanisława Kostkę Zamoyskiego, ordynata i senatora Królestwa Polskiego. Ordynatowa Zamoyska w 1837 r. podzieliła klucz oleszycki na trzy części: Cewków z przyległościami otrzymał gen. Władysław Zamoyski, Stare Sioło Jadwiga z Zamoyskich Leonowa Sapieżyna, natomiast Oleszyce Celestyna Tytusowa Działyńska, a po niej dziedziczyła je jej córka Anna Potocka. W latach 70-tych XIX w. Potoccy sprzedali Oleszyce za 160 tys. zł i przenieśli się do Rymanowa. Odkupiła je Elżbieta z Potulickich Władysława Sapieżyna, żona Leona Sapiehy. Oleszyce i Stare Sioło w rękach Sapiehów były do 1939 r. Warto dodać, że w 1842 r. w Oleszycach zbudowany został murowany budynek szkoły obok kościoła, a jej fundatorką była Zofia Zamoyska. Dobrą opieką otaczała szkołę też żona Tytusa – Celestyna Działyńska, wprowadzając do zajęć szkolnych gimnastykę i historię ojczystą.
11 maja 1901 r. miasto ogarnął wielki pożar, podczas którego spaliły się; cerkiew, 3 synagogi, szkoła, urząd gminy, poczta, łącznie z Starymi Oleszycami ok. 800 budynków. Około 5 tysięcy ludzi pozostało bez dachu nad głową. Ogień mocno uszkodził z zewnątrz budynek kościelny. Spłonęła plebania i archiwum parafialne. W miejsce spalonej cerkwi pw. św. Onufrego postawiono nową. Poprzednia wzniesiona została w 1803 r. z fundacji księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, natomiast w 1845 r. za staraniem Celestyny Działyńskiej trwała budowa murowanej dzwonnicy, ukończonej rok później. 18 maja 1901 r. przybył do Oleszyc abp Józef Bilczewski, Metropolita Lwowski, aby spotkać się z dziekanem lubaczowskim i miejscowym proboszczem ks. kan. Ludwikiem Swadowskim, osobiście zobaczyć pogorzelisko, pocieszyć mieszkańców miasta i przekazać im pomoc materialną. Dzięki wsparciu Arcybiskupa i książąt Sapiehów, ks. Swadowski jeszcze w tym roku zbudował plebanię, dom dla ubogich i obiekty gospodarcze. W 1903 r. odbudowano dzwonnicę, na której umieszczono zegar. Kamień węgielny pod budowę nowego kościoła 20 września 1903 r. poświęcił ks. Swadowski w obecności Elżbiety i Władysława Sapiehów oraz licznie przybyłych kapłanów i wiernych.
Nowy kościół zaprojektował architekt ze Lwowa Włodzimierz Podhorecki, zachowując dawny układ przestrzenny powiększony o nawy boczne. Budowa trwała do 1906 r. a jej pracami budowlanymi kierował Ludwik Czyrak z Oleszyc. Wnętrze neogotyckie zostało wykonane przez przemyskiego rzeźbiarza Ferdynanda Majerskiego. Jego dziełem jest nastawa ołtarza głównego i ambona, poświęcone 9 czerwca 1907 r.
6 września 1907 r. przyjechał do Oleszyc Metropolita Lwowski abp Józef Bilczewski. Udał się z procesją do miejscowej cerkwi, a następnie do kaplicy obokkościoła. Ten neogotycki, trzynawowy z transeptem i prezbiterium kościół
7 września 1907 r. na sumie konsekrował abp lwowski Józef Bilczewski. Po południu bierzmował 489 osób, katechizował dzieci i odprawił żałobne nabożeństwo. W niedzielę, 8 września odprawił pontyfikalną sumę i wygłosił kazanie do ok. 12 tysięcy wiernych zebranych na odpuście. Kościół ten dzięki staranionm proboszcza ks. kan. Michała Goniaka został gruntownie odrestaurowany.
Jego ozdobą stały się witraże, które projektował artysta malarz, grafik, witrażysta prof. Jerzy Skąpski, wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Monumentalne szkłem malowane witraże w oknach oleszyckiego kościoła przyciągają oczy i fascynują grą barw i światła, są prawdziwą sztuką sakralną. Oleszycka świątynia parafialna posiada także interesującą polichromię. Jest ona dziełem jednego z najwybitniejszych artystów we współczesnym malarstwie polskim, jakim jest Eugeniusz Mucha.
Ukończył w 1955 r. Krakowską Akademię Sztuk Pięknych, i jest pod wpływem autentyczności, świeżości, naiwności kultury ludowej, chłopskiej. Ten „twórca – gawędziarz” zafascynował się także Biblią, stosując proste środki wyrazu stworzył dzieła pełne emocji, mające swoją poetykę. Jego obrazy znajdują się w największych muzeach sztuki. Wykonał polichromię kościołów, m.in. w Lublinie, Rzeszowie - Staromieściu, Lutczy koło Rzeszowa, Niewodnej koło Wiśniowej, Lerownie koło Leżajska, Łętowni, Lublińcu Starym, Potoku Jaworowskim. W upiększaniu kościoła oleszyckiego pomagał mu również krakowski artysta po Akademii Sztuk Pięknych - Julian Jończyk. Ten członek Grupy Pięciu zwanej Grupą Nowohucką, w 1961 r. przyjęty został do Grupy Krakowskiej. W 2007 r. zmarł. Był jednym z ciekawszych indywidualności współczesnej sztuki. W oleszyckim kościele namalował w nawach bocznych Drogę Krzyżową i w przedsionku kościoła poczet świętych i błogosławionych wyniesionych na ołtarze przez Ojca Świętego Jana Pawła II.
W 15. rocznicę pontyfikatu Jana Pawła II, 16 października 1993 r. ordynariusz diecezji zamojsko-lubaczowskiej ks. prof. bp Jan Śrutwa poświęcił postawione przez ks. Michała Goniaka na placu kościelnym w Oleszycach figurę Matki Bożej, patronki parafii i pomnik papieża Jana Pawła II. Podczas Mszy św. dziękczynnej homilię wówczas wygłosił abp Ignacy Tokarczuk z Przemyśla. Pomnik papieski odlany w brązie jest dziełem rzeźbiarza profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie Kazimierza Augusta Zemły.
Na cokole pomnika papieskiego umieszczono napis: "Umiłowanemu Ojcu Świetemu Janowi Pawłowi II na pamiątkę pielgrzymki po naszej ziemi 2 - 3czerwca 1991 r.
- parafia Oleszyce" oraz hasło tej pielgrzymki: "Bogu dziekujcie, ducha nie gaście." W setną rocznicę konsekracji kościoła, w dniach 1 – 9 września 2007 r. odbyły się. jubileuszowe misje prowadzone przez Ojców Redemptorystów. Oleszycką świątynię 3 września 2007 r. odwiedził Metropolita Lwowski kard. Marian Jaworski, który przekazał relikwie św. abp Józefa Bilczewskiego. Fundatorem pięknego relikwiarza jest Nadleśnictwo w Oleszycach. Projektował i wykonał go prof. Krzysztof Badyna z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Aktualnie w parafii w Oleszycach posługę duszpasterską sprawują
z proboszczem trzej wikariusze, ksiądz emeryt i 3 siostry Felicjanki. W niedziele
i święta sprawowane są 5 Msze św., a ponadto w cerkwi w Borchowie, kaplicach w Suchej Woli i Futorach oraz w trzech filialnych zbudowanych kościołach: Futorach, Zalesiu i Zabiałej.
Strona internetowa Parafii w Oleszycach
http://parafiaoleszyce.pl/
WARTO ZOBACZYĆ
Dodano: 2024-12-20
Gminny punkt konsultacyjno-informacyjny Programu Czyste Powietrze informuje, że z dniem 28.11.2024 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wstrzymał przyjmowanie wniosków w ramach programu ...
Dodano: 2024-12-13
Gmina Oleszyce uzyskała dofinansowanie z Unii Europejskiej na projekt pn.: „Przebudowa sieci wodociągowej na terenie Miasta i Gminy Oleszyce” nr FEPK.02.06-IZ.00-0056/23. Przedmiotowy projekt polega ...
Dodano: 2024-11-28
Burmistrz Miasta i Gminy Oleszyce ogłasza I przetarg nieograniczony ustny na sprzedaż nieruchomości mienia komunalnego położonego na terenie gminy Oleszyce. Więcej informacji ...
Dodano: 2024-12-20
Gminny punkt konsultacyjno-informacyjny Programu Czyste Powietrze informuje, że z dniem 28.11.2024 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wstrzymał przyjmowanie wniosków w ramach programu ...
Galerie
partnerzy
zeto![[ZAMKNIJ]](Zasoby/Grafiki/close-img.png)
